Ieder kind moet gelijke kansen krijgen in het leven en dus ook toegang hebben tot kunst en cultuur. Dat is waar kansengelijkheid en cultuureducatie elkaar raken. Veel Brabantse gemeenten zetten hier gelukkig al jaren sterk op in. Maar hoe zit het met cultuur in de vrije tijd? Op dat vlak valt in Brabant nog veel winst te behalen. Daarom schieten steeds meer projecten uit de grond om kinderen ook buiten schooltijd te betrekken bij culturele activiteiten. Zo ook in Tilburg, waar tegenwoordig in vier wijken cultuurcoaches actief zijn. MEST sprak erover met Miriam Alders (cultuurcoach) en Lizette Mijland (directeur CiST).
Geschreven door: Elmay Claassen
Ervaringsrijke belevenissen voor iedereen
Culturele activiteiten onder schooltijd en daarbuiten op elkaar laten aansluiten, is een grote uitdaging met name voor kinderen met een sociaaleconomische achterstand. Dat ziet Lizette Mijland ook gebeuren. Zij spant zich vanuit haar rol als directeur bij CiST dagelijks in om cultuureducatie op de kaart te zetten. “Cultuureducatie is ontzettend belangrijk en ieder kind heeft recht op een zo ervaringsrijk mogelijke omgeving. Het verbreedt je kijk op de wereld en dat moet voor iedereen haalbaar zijn. Gelukkig zitten de Tilburge scholen al heel stevig in cultuureducatie, ze snappen dat het belangrijk is.” Toch houdt het daar niet op voor Lizette, want buiten school valt er nog veel winst te behalen. Die ervaringsrijke buitenschoolse ervaringen zijn namelijk niet voor alle kinderen even toegankelijk, bijvoorbeeld vanwege een gebrek aan financiële middelen.
Graffitiworkshop | Door: Maria van der Heyden
Pilot met cultuurcoaches
Daarom startten Cultuur in School Tilbug (CiST), Art-Fact, Factorium en gemeente Tilburg in 2019 een pilot met cultuurcoaches in vier wijken. “In Tilburg bestaat al jaren zoiets als een combinatiefunctie sport, waarbij sport aan minstens één andere sector zoals het onderwijs gekoppeld wordt. Waarom dan geen combinatiefunctie cultuur? Die zijn we gaan opzetten door middel van cultuurcoaches in de wijk,” aldus Lizette. De pilot werd opgezet in de wijken Reeshof, Tilburg-Noord, Tilburg-Zuid en Tilburg-West.
In Tilburg-West vervult Miriam Alders de rol van cultuurcoach. Haar enthousiasme is aanstekelijk en met haar ervaringen in de evenementenbranche zorgt ze ervoor dat ze deze wijk écht in beweging krijgt. Dat doet ze met het wijkbrede kunst- en cultuurprogramma Vang je Droom, waarbij de dromen van de kinderen uit de wijk centraal staan. Miriam vertelt: “Ik heb om te beginnen de cultuurcoördinatoren van de verschillende scholen bij elkaar gebracht, zodat iedereen nu weet wie wat doet. Dat alleen al geeft veel winst. Ik kijk over de scholen heen en kan ook meteen werk uit handen nemen.”
Kunstenaar Erik Veldmeijer maakte muurschilderingen in de wijk met kinderen | foto: Maria van der Heijden
Schooltijd met vrije tijd verbinden
Het programma verbindt de schooltijd met de vrije tijd en richt zich op verschillende disciplines, zoals dans, muziek, beeldende kunst en zang. De activiteiten sluiten naadloos aan bij de leefwereld van de kinderen en zijn gratis toegankelijk. Zo maakten 240 kinderen uit groep zeven en acht een expositie van graffitikunstwerken, die op het schoolplein ten toon werd gesteld. Maar ook werd kunstenaar Erik Veldmeijer aangetrokken om een muurschildering te maken in de wijk, waarbij hij zich liet inspireren door de dromen van de kinderen. De activiteiten worden enthousiast ontvangen en genereren veel publiciteit. Miriam: “Dat graffitiproject was zó ontzettend leuk om te doen, de kinderen werden er erg blij van. Ze mochten het echt helemaal zelf doen en ze mochten ook hun input aan Erik geven. De onthulling van de muurschildering was één groot feest.”
Leren van elkaar
In Tilburg-West zijn de resultaten erg zichtbaar, maar dat is niet in iedere wijk zo. Er bestaan grote verschillen. “In West is een enorm draagvlak voor het wijkbrede programma. Zelfs tijdens de strenge lockdown spanden de sleutelfiguren zich in om zoveel mogelijk activiteiten door te laten gaan. Dat is een belangrijke succesfactor geweest,” vertelt Miriam. Ook de aanpak van de cultuurcoach verschilt per wijk.
Lizette vertelt daarover: “Die verschillen hebben we zelf min of meer ook gecreeërd. De cultuurcoaches komen vanuit totaal verschillende achtergronden. We hebben bijvoorbeeld coaches uit de evenementensector, de kunstwereld en het onderwijs. Daarnaast zijn zij actief in verschillende wijken met een verschillende soort infrastructuur. De ervaringen uit West gaan we zeker meenemen naar de andere wijken, al vereist iedere wijk toch net weer een iets andere aanpak. Het wijkgericht denken blijft in sommige wijken nog ingewikkeld. En het onderwijs staat enorm onder druk, wat het soms lastig maakt om iedereen mee te krijgen. Je vraagt tijd en er moeten ook middelen vrijgemaakt worden.”
De toekomst
Het is de bedoeling dat de cultuurcoaches een permanente plek weten te veroveren en in de toekomst door onderwijs uit de cultuurgelden betaald gaan worden. Lizette: “Daarnaast hopen we ook dat we andere wijken kunnen verleiden tot het inzetten van een cultuurcoach. Als iets meerwaarde heeft en dat gezien wordt, dan kan er ook financieel wat. Kijk maar naar de combinatiefuncties sport. Bijna elke school heeft een dergelijke combinatiefunctionaris, maar ook daar startten ze ooit met een kleine groep.”
De Buurt als Museum
In Tilburg-West gaat Miriam ondertussen door met het volgende project: De Buurt als Museum. Kinderen gaan op basis van verhalen en voorwerpen van wijkbewoners kunst maken. Uiteindelijk resulteert dat in een museum in de wijk. Miriam: “De school blijft hierin een belangrijke rol spelen, maar in de toekomst hopen we kinderen zó enthousiast te maken dat ze het vanzelf mee de wijk in nemen. Met deze pilot hopen we vooral draagvlak te creëren. In samenwerking met Art-fact, kunstenaar Inge Koenen, Kunstlab en de samenwerkende scholen, werken we aan een groter plan om duurzame impact te realiseren. Op termijn streven we naar een structureel aanbod, waarbij kinderen de school verlaten met een cultuurpaspoort. Een kinderkunstatelier in de wijk is voor nu onze grote wens. Een eigen plek waar kinderen zich creatief kunnen ontwikkelen. Dit is een belangrijke stap om activiteiten te verduurzamen en een aanbod te creëren voor die kinderen die hun talent verder willen ontwikkelen.”
Meer weten?
Ben jij ook betrokken bij een Brabants project op het snijvlak van kansengelijkheid en kunst? Kunstloc Brabant denkt graag met je mee. Neem contact op met Olivier de Jong van Kunstloc Brabant.
Elmay Claassen
Freelance redacteur en tekstschrijver
