In een tijd waarin er voor de culturele sector veel beperkingen gelden, is er ook ruimte voor nieuwe initiatieven om mensen toch te laten genieten van kunst. In het Brabantse straatbeeld zijn er steeds vaker kunstwerken tot volledige exposities in ramen te zien. Hoe zijn deze initiatieven eigenlijk ontstaan? En wat is het belang ervan ten tijde van corona? MEST ging op onderzoek uit en maakte een tocht langs verschillende initiatieven in Brabant.
Geschreven door: Rosa Lee Szarzynski
Kunst in leegstaande etalages in Breda
De oorsprong van de raamkunst in Breda gaat jaren terug. Van 1995 tot 2014 huurde de stichting IDFX een etalage in het vroegere station van Breda en voorzag dat van kunst. Vanwege de vernieuwing van het station stopte het project. Sinds deze maand zijn er maandelijks onder de noemer T VIERKANTJE weer creaties te zien van jonge, aanstormende en onbekende makers. Nu op een ander adres, aan de Veilingkade.
Een andere voorloper op het gebied van raamkunst is Oog-en-blik. Sinds acht jaar geven Trix van Dooren en Harry Coolen in samenwerking met kunstenaars kleur aan de binnenstad door creaties te plaatsen in leegstaande etalages. Ze willen hiermee aandacht vragen voor het werk van kunstenaars uit Breda en de omgeving. Een vergelijkbaar plan ontstond bij makelaars in Breda. Zeker toen er als gevolg van de coronacrisis meer leegstaande panden met ‘te koop’ en ‘te huur’ borden bijkwamen. In een brainstormsessie met Merel van der Linden en Merel Mulders van de Gemeente Breda ontstonden er verschillende ideeën om de ramen en etalages op te fleuren.
ikmaakbredamooier | Door: Edwin Wiekens
Wethouder Boaz Adank koos uiteindelijk voor #ikmaakbredamooier; een initiatief waarbij de ramen worden opgevuld met foto’s inclusief QR-codes die leiden naar contactgegevens van de makelaars van de panden. Mulders: “Bredanaars hebben gemeen dat ze trots zijn op hun bestaan. De fotografen weten Breda prachtig vast te leggen. Kunst kan juist nu helpen om mensen te verwonderen en zodat ze even hun gedachten kunnen verplaatsen.”
Verrassende foto’s in de binnenstad
Inmiddels stromen de aanmeldingen binnen, de teller staat op 1.500. Terugkerende thema’s in de beelden zijn de stad, evenementen, dier, natuur en landschap. “De belangrijkste eis is dat het foto’s van Bredanaars zijn die gaan over Breda. Zo is er een luchtfoto van het parkeerdek van het NS-Station in de Lange Brugstraat 33. De foto’s zijn vooral te bewonderen in de binnenstad. Op de wand van het monumentale pand aan de Ginnekenstraat prijken 88 polaroidfoto’s van inzendingen. Mulders: “En op de Ridderstraat 2 is er een scherm waarbij alle inzendingen voorbijkomen alsof het een levendige galerie is.”
Podium voor creatievelingen
Tyrell Kuipers van Ateliers Tilburg zorgt er normaal voor dat creatievelingen een ruimte kunnen huren, vanwege de pandemie was ze genoodzaakt om nieuwe manieren te vinden. Ze wil kunstenaars en ontwerpers, de kans geven om toch een publiek te bereiken. In samenwerking met de gemeente Tilburg ontstond het idee om de ruiten van het gebouw aan het Stadhuisplein - waar de gemeente straks haar intrede doet - te voorzien van kunstwerken. Kuipers: “Dit is een mooie manier om kunst toegankelijk te maken in een tijd waarin een bezoekje aan een museum even niet kan.” Op posters (die je kunt kopen) zijn verschillende werken te zien; schilderijen, fotografie, textielbewerking en beelden.
Kuipers vindt het jammer dat bezoekers nu niet de ‘echte’ confrontatie hebben met de werken. “Maar het doet me deugd dat we dit werk via deze expositie toch aan het publiek kunnen tonen. Kunst moet hen ook in deze tijd bereiken.” Ondanks de huidige situatie blijft Kuipers optimistisch. “We dromen er nog van om met Atelier Tilburg een (online) platform te bieden aan onze huurders. Dit gebeurt momenteel via onze nieuwe website; waar alle makers een eigen pagina hebben. We werken daarnaast aan een grote ontmoetingsruimte voor alle (Tilburgse) makers. Uiteindelijk hoop ik dat we in de toekomst meerdere live exposities kunnen organiseren. De raamexpositie is in ieder geval zeker voor herhaling vatbaar.”
Ateliers Tilburg, stadskantoor
Van slaapkamerraam naar raamexpositie
Sjon Brands en Dorith van der Lee begonnen ver voor de coronacrisis, zo’n drie jaar geleden, al met het organiseren van raamtentoonstellingen onder de naam ‘Metropolitan Museum Tilburg’. Sindsdien zijn er om de twee maanden - in tien ramen van panden in de Stedekestraat - exposities te zien van toonaangevende en onbekende namen uit de Tilburgse kunstwereld.
Brands: “De slaapkamers van onze huizen grenzen aan de Stedekestraat. In de buurt waren destijds de gordijnen vaak gesloten. Daar wilden wij wat aan doen. Vooral omdat ik de wens had om mijn eigen werk te laten zien, begonnen we mijn beelden in onze ramen neer te zetten. Omdat er meteen zoveel enthousiaste reacties waren van voorbijgangers besloten we om de ramen te verbouwen tot sfeervol verlichte tentoonstellingsruimtes.” Met de jaren kwamen Brands en Van der Lee op het idee om ook andere Tilburgers als Ivo van Leeuwen, Nick J Swarth en Martijn de Boer een podium te geven.
Kracht is laagdrempeligheid
Tijdens de lockdown begin maart was er in samenwerking met vierentwintig kunstenaars een speciale expositie te zien bij het Metropolitan Museum Tilburg: de ‘Corona Special’. Van een schilderij van een vrouw die aan huis gekluisterd is tot een wereldbol met daaromheen handen die elkaar stevig vasthouden; bij alle werken stond het thema ‘corona’ centraal. “Tal van onze collega’s zaten opeens zonder inkomsten. Er was verslagenheid alom en kunst zat in de verdomhoek. Wij dachten: we moeten niet in een hoekje kruipen, maar ons laten zien!”
Binnen tien dagen waren er vierentwintig aanmeldingen. Brands merkt dat deze vorm effectief is. Er staan regelmatig groepen mensen voor het raam om de exposities te bewonderen. “De kracht van raamkunst is voor mij laagdrempeligheid. We brengen mensen op een alledaagse en ongedwongen manier in aanraking met kunst die dag en nacht toegankelijk is. Ook voor mensen die schromen om een museum te bezoeken. Dit is belangrijk want kunst is voor iedereen!” Volgens Brands biedt deze vernieuwde vorm ook voordelen voor deelnemende kunstenaars. “Ze hoeven geen investeringen te doen voor expositieruimtes. Hier kunnen ze kosteloos hun werk laten zien. Dat is in deze tijd waarin er onvoldoende fatsoenlijke en betaalbare tentoonstellingsruimtes zijn in Tilburg bijzonder hard nodig.”
Nieuwe mogelijkheden
Ook Linda Köke, projectcoördinator bij Kunstpodium T ging na de lockdown op zoek naar nieuwe mogelijkheden voor haar platform. Ze hield daarbij ook rekening met de onzekerheid die speelt rondom het ‘wel of niet open kunnen zijn’. “Bij Kunstpodium T zaten we ineens met een gat in de programmering. Dat wilden we graag opvullen met een tof initiatief dat aansluit bij onze doelstellingen rondom talentontwikkeling. Dus begonnen we tijdens de eerste lockdown met online exposities en daarna met enkele raamexposities als aanvulling daarop.” Ze liet zich hiervoor inspireren door onder andere het project WARP van de Tilburgse stichting SEA Foundation dat begin dit jaar ontstond. Steeds mag een kunstenaar een maandlang een expositie verzorgen in de etalage van de stichting aan de Tivolistraat.
Laagdrempelige expositie
Köke beaamt net als Brands dat deze nieuw vorm van kunst bekijken voor veel mensen toegankelijker is. “Die laagdrempeligheid is voor mij de grootste kracht van raamkunst/exposities. Veel hedendaagse kunstplatforms worden als een plek gezien waar je niet snel naar binnengaat. Daar hebben wij ook last van: ons monumentale pand komt best gesloten over. Als we nu op kantoor zijn, zien we dat veel mensen door de ramen kijken. Je haalt letterlijk de drempel weg en brengt de expositie naar de mensen toe. Zo kunnen ze toch van onze exposities genieten. Ik zie dat dit bezoek vaak wordt gekoppeld aan een ‘coronaproof’ wandeling door de stad. Het is een vorm van entertainment en misschien ook van bezinning.” Daar sluit Maria Heerkens - die sinds september stage loopt bij Kunstpodium T - zich bij aan. “Hopelijk durven deze mensen hierdoor de volgende keer ook binnen te kijken naar exposities.”
Expositie ‘Artists of Color’
Heerkens is de coördinator en bedenker van de raamexpositie ‘Artists of Color’, die nog tot en met 20 december te zien is vanaf de buitenkant van Kunstpodium T. Met deze tentoonstelling krijgen vier makers van kleur een podium. Dit haakt in op het huidige #blacklivesmatter. Er zijn verschillende werken te bekijken op het gebied van textiel, schilderen, fotografie en video. Via de bijhorende speciale QR-codes kom je meer te weten over zowel de kunst als de makers. Heerkens: “In mijn omgeving zie ik veel getalenteerde artiesten van kleur. In de media en musea is de kunstwereld nog enorm wit. Maar Tilburg is een diverse stad en dat mogen we vieren. De expositie is om het gesprek te openen en een nieuwe blik te creëren.” Köke: “Uiteindelijk willen we een meer inclusieve kunstwereld.”
