Zoek bijvoorbeeld naar een activiteit of pagina

Broedplaatsen bieden ruimte voor creatieve kruisbestuivingen en nieuwe werkvormen. Ze bestaan in allerlei soorten en maten, de meeste bevinden zich in een staat van tussenruimte. Op MEST nemen we poolshoogte bij drie makersplekken: Kop, United Cowboys en Werkwarenhuis. 

Geschreven door: Brigitte de Swart

KOP stapt uit comfortzone 

KOP, kickstarter voor kunst- en designtalent in Breda, verhuisde afgelopen december van het Haveneiland naar hotel Ingenhouzs. Van een culturele hotspot met kekke presentatieruimte naar een hotelsuite als kantoor. Opmerkelijk voor een broedplaats, zou je kunnen denken. Een weloverwogen stap, zegt directeur Meike Veldhuijsen.  

Als Kunstenaars Ontwikkel Platform focust KOP zich op begeleidend opdrachtgeverschap, gericht op de nieuwe generatie kunstenaars en ontwerpers. Dat gebeurt met gesubsidieerde projecten en in cocreatie met bijvoorbeeld Bosch Parade en het Stedelijk Museum Breda. “Op onze nieuwe stek gaan we een tweede spoor bewandelen, richting het bedrijfsleven,” vertelt Veldhuijsen.  

Het idee is om het werkdomein voor kunstenaars en het publiek te verbreden met opdrachten van bedrijven. “Op het Haveneiland zaten we helemaal in onze comfortzone, maar daarmee ook in onze eigen bubbel. Het is toch een soort kunst- en cultuureiland. We hebben er mooie dingen gedaan, maar we willen meer kunnen betekenen voor startende makers.” 

“We willen meer kunnen betekenen voor startende makers.” Meike Veldhuijsen

Ruimte voor experiment 

Het voornemen om uit het warme bad te stappen speelde al langer. Eigenlijk ontstond het uit frustratie, zegt Veldhuijsen. “Als kleine stichting is het lastig om subsidies binnen te slepen. Onze financiële afhankelijkheid is groot; elk jaar is het weer spannend of we het volgende wel gaan redden.” En toen kwam de coronacrisis er nog bovenop. Ineens had het KOP-team meer tijd en ruimte om andere mogelijkheden te onderzoeken. “Dat heeft de stap naar het hotel wel versneld, ja. De huur is dubbel zo hoog, dus we móeten gaan ondernemen. Ook vanuit de wens om de organisatie te verduurzamen en de inkomsten beter te kunnen verdelen. We dwingen onszelf nu om vanuit nieuwe perspectieven nieuwe mogelijkheden en ruimte te creëren voor de makers. Natuurlijk blijven we ook graag buitenspelen; de openbare ruimte is voor kunstenaars en designers heel interessant, zeker in de vorm van gesubsidieerde projecten en coproducties. Daarmee kunnen we onze eigen signatuur blijven uitdragen en houden we ruimte voor experiment.” 

Idealisme

Het Werkwarenhuis is ontstaan uit Huttenfestival De Vlek, dat Janssen in 2011 organiseerde in de Tilburgse spoorzone. In tien dagen bouwden ontwerpers, architecten en kunstenaars een compleet dorp op een verlaten plek. “Toen het terrein van De Heus in Den Bosch leegkwam, hebben we die tien dagen getransformeerd naar een vraag voor tien jaar.” 

Het plan ging niet zozeer over een broedplaats, maar over idealisme en kunstonderzoek in een periode van tien jaar. Als tussenruimte voor een nieuwe fase, waarin het gebied (na 2025) commercieel wordt ontwikkeld. “Samen met makers, onderwijs en mensen met een achterstand tot de arbeidsmarkt bouwen we aan een ‘gesamtkunstwerk’ als cultureel experiment,” vertelt Janssen.  

Idealisme

Wat het ondernemerschap van KOP betreft, werpt de verhuizing naar het hotel nu al haar vruchten af. Voor onder meer B’Wise Incubator en Breda Marketing leverden jonge makers kunst voor kantoorruimtes. Met de hoteldirectie is Veldhuijsen in gesprek over businessclubs en deelname aan events. En in september gaat KOP samen met hotelbuurman Classic Young Masters live met een project over fotosynthese, een soort eerbetoon aan fotosynthese-onderzoeker Jan Ingenhousz naar wie het hotel is vernoemd. “Hiervoor trekken onze makers alle registers open,” aldus Veldhuijsen. “Denken in optredens in plaats van projecten is nieuw voor ons en zou zomaar eens een heel nieuw verdienmodel kunnen opleveren. Energie en plannen zijn er genoeg.” 

Meer info KOP

Werkwarenhuis, van no go area tot place to be 

Een verlaten industrieel fabrieksterrein nieuw leven inblazen. Dat was het plan dat de initiatiefnemers van het Werkwarenhuis in 2013 voorlegden aan de gemeente Den Bosch. De inzet: van niets iets maken voor een duurzame waarde van tijdelijk gebruik. Met nog drie jaar te gaan krijgt het gesamtkunstwerk steeds meer vorm.  

Als broedplaats is het Werkwarenhuis kwartiermaker voor de gebiedsontwikkeling op de Bossche Tramkade. Waar voorheen veevoer werd geproduceerd, is een culturele hotspot ontstaan. “We kregen een gebouw vol veevoer met een machinekamer die nog intact was,” vertelt Petra Janssen, die samen met Simone Kramer en Edwin Vollebergh de Tramkade weer tot leven wekte. De locatie is de thuisbasis van Social Label, waar mensen met afstand tot de arbeidsmarkt werken aan designproducten. Daarnaast zijn in de roze fabriek restaurant Van Aken en Club W gevestigd. De zolder is de pleisterplaats voor expo’s, lezingen, performances en tijdelijke bouwwerken. 

 

Eigen initiatief

Wat Veldhuijsen sinds de coronacrisis opvalt, is dat de nieuwe generatie makers zich uit eigen initiatief verenigt. “Er ontstaan multidisciplinaire kunstcollectieven die happeningachtige evenementjes organiseren. Zut Mon Sac is er zo een, de initiatieven Alle neuzen en INBLIK Radio ook. Een heel interessante ontwikkeling, die zeker ook het ondernemerschap van makers voedt.”  

Eigen initiatief
“Al doende bouwen we aan een vrijplaats om vrij te mogen denken.” Petra Janssen

Vrijplaats 

Dat experiment staat voor het samenbrengen van werelden, voor samen creëren en van niets iets maken. Dat kan letterlijk met hergebruik van materialen op het terrein en figuurlijk met het bedenken van vernieuwende concepten en events. Design by doing, zo omschrijft Janssen het.  

“Al doende bouwen we aan een vrijplaats, om vrij te mogen denken buiten het systeem om. We betrekken jongeren, creatieve makers, maar ook mensen die niet zo gemakkelijk aansluiting vinden. Onze missie is geslaagd als wij de nieuwe generatie hebben kunnen overbrengen wat multidisciplinaire samenwerking inhoudt, hoe je uitdagingen aangaat en wat kunst en cultuur betekenen voor de samenleving.” 

Creatieve haven 

Volgens Janssen worden die laatste twee ondergewaardeerd. “En zeker niet beloond”, voegt ze eraan toe. “Overheden zouden dit soort initiatieven meer moeten omarmen en beschermen. Alles wat wij nu doen, helpt bij de ontwikkeling van de Bossche Stadsdelta op deze plek. Dat is wat placemaking doet. Het gaat niet om vastgoed en stenen, maar om het creëren van een nieuwe stad voor Den Bosch. Dat is waanzinnig veel waard, maar wordt onvoldoende op waarde geschat.”  

Inmiddels is de ruimte rond het Werkwarenhuis aangewezen als ‘creatieve haven’ voor na 2025. Waarmee de duurzame waarde van tijdelijkheid is bewezen. “Wij zien een Werkwarenhuis 2.0, in welke vorm dan ook, wel zitten,” zegt Janssen. “De stad heeft gewoon zo’n plek voor creativiteit en ontwikkeling nodig.” 

Meer info Werkwarenhuis

United Cowboys, broedplaats als state of mind

Samenwerking met kunstenaars en uitwisseling tussen kunstvormen buiten de bestaande theaterconventies om. Dat biedt ‘kunstenaarskonvooi’ United Cowboys, met als thuisbasis Eindhoven. Een broedplaats als state of mind, waar het draait om mentaliteit, attitude en de letterlijke denkruimte.  

United Cowboys (kortweg United-C) is sinds 1989 uitgegroeid tot een internationaal platform van multidisciplinaire kunst. “We begeven ons op de grens van dans, performance, muziek, video en installatiekunst,” vertelt choreograaf Pauline Roelants. Ze staat samen met beeldend kunstenaar Maarten van der Put vanaf het begin aan het roer. “Er zijn zeker ook strubbelingen geweest, maar gelukkig zag altijd een van ons tweeën het nog zitten. Het stoppen van de provinciale subsidie was een cruciaal moment. Daardoor hebben we wel een draai gemaakt; we hebben het louter produceren losgelaten, de deuren meer geopend en als aanjager van werkvormen een nieuwe weg gevonden.” 

"We geven ruimte aan een nieuwe generatie kunstenaars." Pauline Roelants

Artificiële werelden 

United-C wil vooral artistieke vernieuwing bieden. Dat gebeurt in drie vormen. Als live-art performance gezelschap wordt eigen werk gebracht. “We creëren biotopen, theatrale artificiële werelden die we bouwen op ongewone plekken,” vertelt Roelants. “In het Zweedse Göteborg hebben we bijvoorbeeld het oudste gebouw van de stad tijdelijk overgenomen. Lokale kunstenaars en cowboys gingen daar aan de slag en presenteerden aan het einde hun ‘wereld’ aan het publiek. Met een aantal elementen van die plek vertrekken we naar een volgende locatie, als een konvooi trekken we rond en laten we een spoor achter.” 

Het Art House in Eindhoven is een platform voor uitwisseling en ontwikkeling. “Het kloppend hart van United-C,” stelt Roelants. “Lokale kunstenaars trekken hier samen op met buitenlandse artists in residence. Vier keer per jaar komen hun creaties samen in het event Seasoning. Hiermee geven we ruimte aan een nieuwe generatie kunstenaars.” 

Broedplaats

Onder de naam Broedplaats Eindhoven werkt United-C met Seasoning samen met het Parktheater. De nieuwste generatie makers in de broedplaats krijgt ondersteuning bij hun ontwikkeling, de opbouw van publiek, de zichtbaarheid van hun werk en het cultureel ondernemerschap. Op dat laatste ligt volgens Roelants tegenwoordig erg veel nadruk. “Er wordt nog steeds gezegd dat de artistieke kwaliteit voorop staat. Ondernemen hoort erbij, maar is niet voor iedere kunstenaar even gemakkelijk. De tijd die het kost dreigt vaak afbreuk te doen aan de creativiteit.”  

Broedplaats

Vanzelfsprekendheid 

Dat geldt ook voor de betrokkenheid van kunstenaars bij maatschappelijke opgaven, vindt Roelants. “Voor ons is het altijd vanzelfsprekend geweest dat je je als kunstenaar relateert aan de wereld om je heen. Thema’s als diversiteit en inclusiviteit laten zien, werkt meer emanciperend dan kunstenaars betalen voor hun maatschappelijke betrokkenheid. Ik denk dat we vanuit de kunsten eerder aan die vanzelfsprekendheid moeten werken dan allerlei thema’s op het bord van mensen leggen. Always look beyond the obvious. Dat werkt heel liberaliserend en emanciperend.” 

Meer info United Cowboys

Meer lezen?

Vorige maand lieten we op MEST lector Bart de Zwart aan het woord over wat broedplaatsen zo bijzonder maken. Ook hadden we aandacht voor de problematiek rondom het vinden van betaalbare atelierruimtes in Brabant.  

Brabant C 

Dit artikel is geschreven door Brabant C en verscheen in fanzine #5. Het Brabant C fonds is een investeringsfonds waar initiatiefnemers van culturele projecten een aanvraag in kunnen dienen voor financiering. Brabant C streeft met het fonds naar een duurzame versterking van het cultuursysteem door op vernieuwende wijze te investeren in cultuurprojecten. 

Meer over Brabant C

Brigitte de Swart

auteur

Culturele instellingen

De Nassaus komen weer tot leven in Breda

Stedelijk Museum Breda, de gemeente en Breda Marketing vertellen samen het verhaal van de familie (Oranje-)Nassau.

12 maart 2024
De Nassaus komen weer tot leven in Breda

Club Zien laat vmbo-leerlingen ‘aan’ gaan in Brabantse musea.

Club Zien laat alle vmbo-leerlingen in Brabant met educatief aanbod kennis maken met musea.

5 maart 2024
Club Zien laat vmbo-leerlingen ‘aan’ gaan in Brabantse musea.

Stemming: Het museum heeft een definitie gekregen, maar is deze ook haalbaar?

Over een nieuwe museumdefinitie in tijden van bezuinigingen en een veranderend politiek klimaat.

1 februari 2024
Stemming: Het museum heeft een definitie gekregen, maar is deze ook haalbaar?

Kunst brengt veiligheid en vrolijkheid in azc’s

Kijk mee met organisatie De Vrolijkheid, wat kunstworkshops betekenen voor kinderen en jongeren in een azc!

17 oktober 2023
Kunst brengt veiligheid en vrolijkheid in azc’s

Verminder je ecologische voetafdruk

Wil je jouw culturele organisatie verduurzamen? Met deze infographic kun je direct zien waar je kunt beginnen.

10 oktober 2023
Verminder je ecologische voetafdruk

Kosten reden tot zorg bij Brabantse poppodia, maar ambities blijven hoog

Hoe gaan Brabantse poppodia om met kostenstijgingen?

3 oktober 2023
Kosten reden tot zorg bij Brabantse poppodia, maar ambities blijven hoog

Blog: Vrije Vogels in een kerk in transitie

Marieke Wiegel, directeur van de Grote Kerk Breda, reflecteert op de nieuwe plek die de Grote Kerk Breda in het culturele landschap inneemt.

11 september 2023
Blog: Vrije Vogels in een kerk in transitie

Theater De Schalm: "Niet met data werken is geen optie meer".

Werken met publieksdata in de culturele sector kan best ingewikkeld zijn. Theater De Schalm deelt haar ervaring.

18 juli 2023
Theater De Schalm: "Niet met data werken is geen optie meer".

Fair Practice staat centraal bij Brabantse culturele instellingen

Binnen de Fair Practice Code staat de eerlijke vergoeding van kunstenaars en creatieven centraal: een onderwerp dat veel stof doet opwaaien.

11 juli 2023
Fair Practice staat centraal bij Brabantse culturele instellingen

Blog | Drempels voor cultuurdeelname

Evelien blogt over de drempels die ze zelf als 15-jarige voelde toen ze mee wilde doen aan een musical.

9 februari 2023
Blog | Drempels voor cultuurdeelname

Hall of Fame blijft rauwe plek waar mensen samen komen

De Hall of Fame in Tilburg is na een flinke verbouwing klaar voor de heropening.

20 december 2022
Hall of Fame blijft rauwe plek waar mensen samen komen

Energiecrisis in de Brabantse cultuursector

Hoe groot is de impact van de stijgende energiekosten bij Brabantse culturele instellingen, en op welke manier proberen zij de sterk gestegen prijzen het hoofd te bieden?

13 december 2022
Energiecrisis in de Brabantse cultuursector

Verkadefabriek wordt partner PLAN Brabant

PLAN Talentontwikkeling Brabant heeft er een nieuwe partner bij: De Verkadefabriek in Den Bosch.

8 december 2022
Verkadefabriek wordt partner PLAN Brabant

Stemming: Cultuurgebouwen: onmisbaar of een financiële last?

Documentalist Ton van der Linden schrijft over de onmisbare, maar financieel lastige positie van cultuurgebouwen.

6 december 2022
Stemming: Cultuurgebouwen: onmisbaar of een financiële last?

Drie bloeiende broedplaatsen in Brabant

In dit artikel lichten we drie bloeiende broedplaatsen in Brabant verder uit.

12 juli 2022
Drie bloeiende broedplaatsen in Brabant

"Een stad heeft ruimte voor onbestemdheid nodig"

Lector Bart de Zwart aan het woord over wat broedplaatsen zo bijzonder maken.

30 juni 2022
"Een stad heeft ruimte voor onbestemdheid nodig"

Het publiek vindt langzaam haar weg terug naar de Brabantse theaters

De theaters kampen met een lagere bezetting dan vóór de pandemie. Geldt dat ook voor de theaters in Brabant? En hoe kijken zij naar de toekomst?

19 mei 2022
Het publiek vindt langzaam haar weg terug naar de Brabantse theaters

Hoe geven Brabantse instellingen jong talent een podium?

Hoe vinden jonge talenten de weg naar de spotlights? Het Noordbrabants Museum, Music Hub Brabant en Sarah Neutkens en Jesse Fischer aan het woord.

5 april 2022
Hoe geven Brabantse instellingen jong talent een podium?

Lessen van leiders in de cultuursector

LinC is een programma voor professionals in de cultuursector die willen groeien in hun zakelijk leiderschap. Drie deelnemers vertellen er meer over.

31 maart 2022
Lessen van leiders in de cultuursector

‘Om er voor iedereen te zijn, moeten we zelf ook iedereen zijn’

Willem Twee, poppodium 013, T*Agency en Schouwburg Concertzaal Tilburg over diversiteit en inclusie in de culturele sector. Hoe staat het ervoor?

15 maart 2022
‘Om er voor iedereen te zijn, moeten we zelf ook iedereen zijn’

Brabantse orkesten en koren en hun zoektocht naar jongeren

Brabantse orkesten en koren werken aan verjonging en vernieuwing. Brabant Koor, philharmonie zuidnederland en Kamerata Zuid delen hun ervaringen.

8 februari 2022
Brabantse orkesten en koren en hun zoektocht naar jongeren

De geheime werking van een Artist-in-Residence

Een Vlaamse schuur of een industriële locatie. Kunstenaars zijn altijd op zoek naar een inspirerende omgeving, die vinden ze in Artist-in-Residence.

1 december 2021
De geheime werking van een Artist-in-Residence

Ongezouten mening geven voor educatief aanbod Brabantse musea: vmbo-leerlingen aan zet

Het Noordbrabants Museum en Design Museum Den Bosch werken aan nieuw educatief aanbod voor vmbo-leerlingen. Leerlingen geven hun mening in de musea.

25 november 2021
Ongezouten mening geven voor educatief aanbod Brabantse musea: vmbo-leerlingen aan zet

Culturele broedplaatsen: onlosmakelijk verbonden met de stad en haar inwoners

Hoe behouden Brabantse steden hun culturele, creatieve broedplaatsen? Electron, Sectie-C en Willem Twee muziek en beeldende kunst over hun broedplek.

28 september 2021
Culturele broedplaatsen: onlosmakelijk verbonden met de stad en haar inwoners

Hoe houd je een mooie theaterbeleving op 1,5 meter afstand?

De magie van een theaterbezoek behouden én zorgen voor een veilige omgeving; voor die uitdaging staan theaters en andere culturele instellingen.

28 mei 2020
Hoe houd je een mooie theaterbeleving op 1,5 meter afstand?

'Muziek is het voegwerk tussen de stenen die cultuur zijn'

Er is een mooie traditie van koren en muziekverenigingen in Brabant, maar het voortbestaan hiervan is geen vanzelfsprekendheid.

16 april 2020
'Muziek is het voegwerk tussen de stenen die cultuur zijn'

Co-creatie: win-win voor basisscholen én musea

Bij co-creatie stellen culturele instellingen participatie centraal. Wat gebeurt als er musea (basis)scholen meer betrekken bij hun programma?

6 maart 2019
Co-creatie: win-win voor basisscholen én musea

De plannen van nieuwkomers in de subsidieregeling hedendaagse cultuur

Dit jaar kregen instellingen voor amateurkunst, naast instellingen in de professionele kunst, voor het eerst een provinciale subsidie voor 4 jaar, in plaats van per jaar. Negentien instellingen in de amateurkunst zagen hun subsidieverzoek gehonoreerd. Ook binnen de professionele kunsten zijn nieuwkomers te ontdekken in de subsidieregeling hedendaagse cultuur. Mestmag.nl vroeg naar de plannen van de nieuwkomers.

22 december 2017
De plannen van nieuwkomers in de subsidieregeling hedendaagse cultuur

“Er is een Tilburg vóór en een Tilburg nà Anish Kapoor”

Een zes meter hoge sculptuur van de wereldberoemde Anish Kapoor werd onthuld, ter ere van het 25-jarig jubileum van De Pont. Lees hoe dit ontstond.

19 september 2017
“Er is een Tilburg vóór en een Tilburg nà Anish Kapoor”

Het TextielMuseum schept de ideale wereld voor bezoekers

Maartje sprak Textielmuseumdirecteur Errol van de Werdt en marketeer Sophie Knottnerus over de in 2017 gewonnen Museumprijs.

20 juni 2017
Het TextielMuseum schept de ideale wereld voor bezoekers

Kunst verbindt de Randstad met het zuiden

Een provinciaal museum en een groot landelijk museum gaan vijf jaar lang samenwerken. Het TextielMuseum in Tilburg en het Rijksmuseum in Amsterdam tekenden hiervoor.

14 maart 2017
Kunst verbindt de Randstad met het zuiden

De traditionele kunstkaders voorbij

In samenwerking met Steven ten Thije en Diana Franssen (curatoren van het Van Abbemuseum in Eindhoven) is de basis gelegd voor een innovatief kunstproject tussen het kunstenaarsinitiatief en kunstmusea: Club Solo.

23 februari 2017
De traditionele kunstkaders voorbij

ekwc: een begrip onder kenners, een mythe voor publiek

Het Europees Keramisch Werkcentrum (EKWC) in Oisterwijk: een begrip onder kenners wereldwijd, een mythe voor het publiek.

3 november 2016
ekwc: een begrip onder kenners, een mythe voor publiek

Waarom De Pont zo'n goed museum is

Het gaat goed met museum De Pont. Al jaren. De waardering voor collectie en exposities is hoog, bij professionals en bezoekers, zowel nationaal als internationaal.

2 augustus 2016
Waarom De Pont zo'n goed museum is

Atelierbeheerstichtingen in Brabant

In september wordt de DMT-loods gesloopt het einde van een rauw en industrieel atelierpand in Den Bosch in beheer van ABS.

27 mei 2016
Atelierbeheerstichtingen in Brabant

Achter de schermen bij theater Artemis

Femme loopt een dag mee met Erica van de Kerkhof, werkzaam voor de afdeling educatie van theater Artemis.

15 december 2015
Achter de schermen bij theater Artemis

Biedt kennis uit het verleden garanties voor de toekomst?

Als ondernemend ontwerper neemt Naan de creatieve functies onder de loep en sprak met directeur Marianne Splint (Gemeentemuseum Helmond) en directeur Errol van de Werdt (Textielmuseum Tilburg).

18 november 2015
Biedt kennis uit het verleden garanties voor de toekomst?

Achter de schermen bij philharmonie zuidnederland

Femme loopt een dag mee met Marieke Bakker, hoofd Inspectie van philharmonie zuidnederland

13 oktober 2015
Achter de schermen bij philharmonie zuidnederland

Blog | 'Je geeft zomaar de helft van je bedrijf uit handen...'

Je geeft zomaar de helft van je bedrijf uit handen', sprak één van de twee directeuren uit, toen de ander voorstelde om een zakelijk leider aan te stellen.

11 juni 2015
Blog | 'Je geeft zomaar de helft van je bedrijf uit handen...'

Van industrieterrein naar culturele vrijplaats

Momenteel worden in Brabant verschillende (stedelijke) gebieden herontwikkeld.

10 maart 2015
Van industrieterrein naar culturele vrijplaats

Een schouderklopje en een aai over je bol

Hoe zit het met de Brabantse musea en hun afhankelijkheid van vrijwilligers?

26 februari 2015
Een schouderklopje en een aai over je bol

De Pont: meer smoel aan de straat

Museum De Pont gaat verbouwen: het museum krijgt meer smoel aan de straat, en er komt een nieuwe vleugel en een groter café.

23 oktober 2014
De Pont: meer smoel aan de straat

Haagse lessen voor Brabant

Paul Cornelissen gaat van Theater Dakota naar Cultureel Centrum Jan van Besouw in Goirle. Welke Haagse lessen gaat Cornelissen hier toepassen?

8 juli 2014
Haagse lessen voor Brabant

De Vikingen in de ballenbak

Hoe wist Eindhoven Museum een wereldspeler als IKEA te strikken voor VIKEA, een project over Scandinaviërs uit het verleden?

14 mei 2014
De Vikingen in de ballenbak