Zoek bijvoorbeeld naar een activiteit of pagina

Broedplaatsen bieden ruimte voor creatieve kruisbestuivingen en nieuwe werkvormen. Het woord broedplaats roept al gauw associaties op met rauwe rafelranden, verlaten industriële plekken en experimentele kunst. Maar het is veel meer dan dat, constateert Bart de Zwart, lector Vastgoed aan de Hanzehogeschool in Groningen. “We moeten interessante dingen die gebeuren in de sfeer van tijdelijkheid niet wegpoetsen, maar een permanente plek geven.” 

Geschreven door: Brigitte de Swart

Voor Fontys, zijn vorige stek, leidt Bart de Zwart nog tot eind dit jaar het onderzoek Bloeiende Broedplaatsen, in een coproductie met TU Eindhoven. Het doel: de maatschappelijke meerwaarde van broedplaatsen en atelierstichtingen in kaart brengen. Een belangrijk verschil tussen beide is de ontstaansgeschiedenis. De oudste atelierstichting, SLAK uit Gelderland, stamt uit de jaren zestig. Veel kunstenaars vonden toen een plek in de kraakbeweging. Omdat dit geen wenselijke situatie was, kwamen er stichtingen die de ruimtes gingen beheren. Een georganiseerd alternatief voor de meer anarchistische vrijplaatsen. 

"Broedplaatsen hebben in de rafelranden van de stad enorm de wind meegehad." Bart de Zwart

Tijdelijkheid smaakt naar meer 

Sinds de eeuwwisseling, toen makersplekken hun hoogtijdagen beleefden, is de term ‘broedplaats’ in zwang. “Het hele economische discours begon te kantelen. Ineens ging het over de kenniseconomie en de creatieve klasse,” vertelt De Zwart. In die periode startten ook de grote gebiedsopgaven, zoals de spoorzone in Tilburg en Strijp-S in Eindhoven. “Broedplaatsen hebben in die rafelranden van de stad toen de wind meegehad in de sfeer van tijdelijkheid.” 

Die tijdelijkheid smaakt naar meer, proeft hij bij veel broedplaatsen. “Door vaak onverwachte resultaten vinden direct betrokkenen – en ook de samenleving – het doodzonde als ze zo’n plek moeten verlaten. De vorige generatie broedplaatsen had het geluk dat er een economische crisis was; in geleende tijd konden ze langer voortbestaan. Een aantal, zoals TAC in Eindhoven, heeft de locatie kunnen behouden door een samenwerking aan te gaan met de vastgoedontwikkelaar.” 

17330

Luchtgaatjes voor de stad 

Vaak ook worden broedplaatsen vermalen door externe belangen en politieke keuzes. Of de plekken daarmee een uitstervend ras zijn? “Een deel van de makers heeft zich verenigd met de tijdelijke status, als onderdeel van de dynamiek van de locaties,” zegt De Zwart. “Je ziet ook dat de ruimtedruk steeds groter wordt. Een flink deel van het industrieel areaal is inmiddels ontwikkeld.” 

Met het onderzoek houdt de lector een pleidooi voor het behoud van broedplaatsen. “Voor een stad is een goede culturele infrastructuur belangrijk. Daarnaast komt het de kwaliteit en de veerkracht van steden ten goede als we interessante dingen die gebeuren in de sfeer van tijdelijkheid niet wegpoetsen, maar een permanente plek geven. Zoals Eva de Klerk van de Amsterdamse NDSM-werf zegt: een stad heeft luchtgaatjes nodig. Ruimte voor een zekere onbestemdheid in de meest letterlijke en gruwelijke zin van het woord.” 

Illustratie Martine Beetz

Ruimte voor experiment 

Juist in stedelijke vernieuwing zijn broedplaatsen belangrijk, vindt De Zwart. “In dichtgetimmerde steden is weinig vernieuwing mogelijk. Ik denk dat de kennisindustrie in Eindhoven nooit zo zou bloeien als niet ook de creatieve industrie de ruimte zou krijgen.” Volgens de lector heeft de systeemwereld moeite antwoorden te vinden op de grote transities, waar we als samenleving voor staan. “Die antwoorden komen voor een deel van broedplaatsen als plekken van experiment. Voormalig rijksbouwmeester Floris Alkemade zei het vorig jaar tijdens een symposium dat wij organiseerden: ‘we hebben dit soort plekken hard nodig om de transities mogelijk te maken’.” 

Drie broedplaatsen uitgelicht 

Volgende maand nemen we op MEST een kijkje bij drie bloeiende broedplaatsen in Brabant, KOP (Breda), Werkwarenhuis (Den Bosch) en Cowboys United (Eindhoven). Vorige maand hadden we op MEST aandacht voor de problematiek rondom het vinden van betaalbare atelierruimtes in Brabant.  

Brabant C 

Dit artikel is geschreven door Brabant C en verscheen in fanzine #5. Het Brabant C fonds is een investeringsfonds waar initiatiefnemers van culturele projecten een aanvraag in kunnen dienen voor financiering. Brabant C streeft met het fonds naar een duurzame versterking van het cultuursysteem door op vernieuwende wijze te investeren in cultuurprojecten. 

Meer over Brabant C

Brigitte de Swart

auteur

Culturele instellingen

De Nassaus komen weer tot leven in Breda

Stedelijk Museum Breda, de gemeente en Breda Marketing vertellen samen het verhaal van de familie (Oranje-)Nassau.

12 maart 2024
De Nassaus komen weer tot leven in Breda

Club Zien laat vmbo-leerlingen ‘aan’ gaan in Brabantse musea.

Club Zien laat alle vmbo-leerlingen in Brabant met educatief aanbod kennis maken met musea.

5 maart 2024
Club Zien laat vmbo-leerlingen ‘aan’ gaan in Brabantse musea.

Stemming: Het museum heeft een definitie gekregen, maar is deze ook haalbaar?

Over een nieuwe museumdefinitie in tijden van bezuinigingen en een veranderend politiek klimaat.

1 februari 2024
Stemming: Het museum heeft een definitie gekregen, maar is deze ook haalbaar?

Kunst brengt veiligheid en vrolijkheid in azc’s

Kijk mee met organisatie De Vrolijkheid, wat kunstworkshops betekenen voor kinderen en jongeren in een azc!

17 oktober 2023
Kunst brengt veiligheid en vrolijkheid in azc’s

Verminder je ecologische voetafdruk

Wil je jouw culturele organisatie verduurzamen? Met deze infographic kun je direct zien waar je kunt beginnen.

10 oktober 2023
Verminder je ecologische voetafdruk

Kosten reden tot zorg bij Brabantse poppodia, maar ambities blijven hoog

Hoe gaan Brabantse poppodia om met kostenstijgingen?

3 oktober 2023
Kosten reden tot zorg bij Brabantse poppodia, maar ambities blijven hoog

Blog: Vrije Vogels in een kerk in transitie

Marieke Wiegel, directeur van de Grote Kerk Breda, reflecteert op de nieuwe plek die de Grote Kerk Breda in het culturele landschap inneemt.

11 september 2023
Blog: Vrije Vogels in een kerk in transitie

Theater De Schalm: "Niet met data werken is geen optie meer".

Werken met publieksdata in de culturele sector kan best ingewikkeld zijn. Theater De Schalm deelt haar ervaring.

18 juli 2023
Theater De Schalm: "Niet met data werken is geen optie meer".

Fair Practice staat centraal bij Brabantse culturele instellingen

Binnen de Fair Practice Code staat de eerlijke vergoeding van kunstenaars en creatieven centraal: een onderwerp dat veel stof doet opwaaien.

11 juli 2023
Fair Practice staat centraal bij Brabantse culturele instellingen

Blog | Drempels voor cultuurdeelname

Evelien blogt over de drempels die ze zelf als 15-jarige voelde toen ze mee wilde doen aan een musical.

9 februari 2023
Blog | Drempels voor cultuurdeelname

Hall of Fame blijft rauwe plek waar mensen samen komen

De Hall of Fame in Tilburg is na een flinke verbouwing klaar voor de heropening.

20 december 2022
Hall of Fame blijft rauwe plek waar mensen samen komen

Energiecrisis in de Brabantse cultuursector

Hoe groot is de impact van de stijgende energiekosten bij Brabantse culturele instellingen, en op welke manier proberen zij de sterk gestegen prijzen het hoofd te bieden?

13 december 2022
Energiecrisis in de Brabantse cultuursector

Verkadefabriek wordt partner PLAN Brabant

PLAN Talentontwikkeling Brabant heeft er een nieuwe partner bij: De Verkadefabriek in Den Bosch.

8 december 2022
Verkadefabriek wordt partner PLAN Brabant

Stemming: Cultuurgebouwen: onmisbaar of een financiële last?

Documentalist Ton van der Linden schrijft over de onmisbare, maar financieel lastige positie van cultuurgebouwen.

6 december 2022
Stemming: Cultuurgebouwen: onmisbaar of een financiële last?

Drie bloeiende broedplaatsen in Brabant

In dit artikel lichten we drie bloeiende broedplaatsen in Brabant verder uit.

12 juli 2022
Drie bloeiende broedplaatsen in Brabant

"Een stad heeft ruimte voor onbestemdheid nodig"

Lector Bart de Zwart aan het woord over wat broedplaatsen zo bijzonder maken.

30 juni 2022
"Een stad heeft ruimte voor onbestemdheid nodig"

Het publiek vindt langzaam haar weg terug naar de Brabantse theaters

De theaters kampen met een lagere bezetting dan vóór de pandemie. Geldt dat ook voor de theaters in Brabant? En hoe kijken zij naar de toekomst?

19 mei 2022
Het publiek vindt langzaam haar weg terug naar de Brabantse theaters

Hoe geven Brabantse instellingen jong talent een podium?

Hoe vinden jonge talenten de weg naar de spotlights? Het Noordbrabants Museum, Music Hub Brabant en Sarah Neutkens en Jesse Fischer aan het woord.

5 april 2022
Hoe geven Brabantse instellingen jong talent een podium?

Lessen van leiders in de cultuursector

LinC is een programma voor professionals in de cultuursector die willen groeien in hun zakelijk leiderschap. Drie deelnemers vertellen er meer over.

31 maart 2022
Lessen van leiders in de cultuursector

‘Om er voor iedereen te zijn, moeten we zelf ook iedereen zijn’

Willem Twee, poppodium 013, T*Agency en Schouwburg Concertzaal Tilburg over diversiteit en inclusie in de culturele sector. Hoe staat het ervoor?

15 maart 2022
‘Om er voor iedereen te zijn, moeten we zelf ook iedereen zijn’

Brabantse orkesten en koren en hun zoektocht naar jongeren

Brabantse orkesten en koren werken aan verjonging en vernieuwing. Brabant Koor, philharmonie zuidnederland en Kamerata Zuid delen hun ervaringen.

8 februari 2022
Brabantse orkesten en koren en hun zoektocht naar jongeren

De geheime werking van een Artist-in-Residence

Een Vlaamse schuur of een industriële locatie. Kunstenaars zijn altijd op zoek naar een inspirerende omgeving, die vinden ze in Artist-in-Residence.

1 december 2021
De geheime werking van een Artist-in-Residence

Ongezouten mening geven voor educatief aanbod Brabantse musea: vmbo-leerlingen aan zet

Het Noordbrabants Museum en Design Museum Den Bosch werken aan nieuw educatief aanbod voor vmbo-leerlingen. Leerlingen geven hun mening in de musea.

25 november 2021
Ongezouten mening geven voor educatief aanbod Brabantse musea: vmbo-leerlingen aan zet

Culturele broedplaatsen: onlosmakelijk verbonden met de stad en haar inwoners

Hoe behouden Brabantse steden hun culturele, creatieve broedplaatsen? Electron, Sectie-C en Willem Twee muziek en beeldende kunst over hun broedplek.

28 september 2021
Culturele broedplaatsen: onlosmakelijk verbonden met de stad en haar inwoners

Hoe houd je een mooie theaterbeleving op 1,5 meter afstand?

De magie van een theaterbezoek behouden én zorgen voor een veilige omgeving; voor die uitdaging staan theaters en andere culturele instellingen.

28 mei 2020
Hoe houd je een mooie theaterbeleving op 1,5 meter afstand?

'Muziek is het voegwerk tussen de stenen die cultuur zijn'

Er is een mooie traditie van koren en muziekverenigingen in Brabant, maar het voortbestaan hiervan is geen vanzelfsprekendheid.

16 april 2020
'Muziek is het voegwerk tussen de stenen die cultuur zijn'

Co-creatie: win-win voor basisscholen én musea

Bij co-creatie stellen culturele instellingen participatie centraal. Wat gebeurt als er musea (basis)scholen meer betrekken bij hun programma?

6 maart 2019
Co-creatie: win-win voor basisscholen én musea

De plannen van nieuwkomers in de subsidieregeling hedendaagse cultuur

Dit jaar kregen instellingen voor amateurkunst, naast instellingen in de professionele kunst, voor het eerst een provinciale subsidie voor 4 jaar, in plaats van per jaar. Negentien instellingen in de amateurkunst zagen hun subsidieverzoek gehonoreerd. Ook binnen de professionele kunsten zijn nieuwkomers te ontdekken in de subsidieregeling hedendaagse cultuur. Mestmag.nl vroeg naar de plannen van de nieuwkomers.

22 december 2017
De plannen van nieuwkomers in de subsidieregeling hedendaagse cultuur

“Er is een Tilburg vóór en een Tilburg nà Anish Kapoor”

Een zes meter hoge sculptuur van de wereldberoemde Anish Kapoor werd onthuld, ter ere van het 25-jarig jubileum van De Pont. Lees hoe dit ontstond.

19 september 2017
“Er is een Tilburg vóór en een Tilburg nà Anish Kapoor”

Het TextielMuseum schept de ideale wereld voor bezoekers

Maartje sprak Textielmuseumdirecteur Errol van de Werdt en marketeer Sophie Knottnerus over de in 2017 gewonnen Museumprijs.

20 juni 2017
Het TextielMuseum schept de ideale wereld voor bezoekers

Kunst verbindt de Randstad met het zuiden

Een provinciaal museum en een groot landelijk museum gaan vijf jaar lang samenwerken. Het TextielMuseum in Tilburg en het Rijksmuseum in Amsterdam tekenden hiervoor.

14 maart 2017
Kunst verbindt de Randstad met het zuiden

De traditionele kunstkaders voorbij

In samenwerking met Steven ten Thije en Diana Franssen (curatoren van het Van Abbemuseum in Eindhoven) is de basis gelegd voor een innovatief kunstproject tussen het kunstenaarsinitiatief en kunstmusea: Club Solo.

23 februari 2017
De traditionele kunstkaders voorbij

ekwc: een begrip onder kenners, een mythe voor publiek

Het Europees Keramisch Werkcentrum (EKWC) in Oisterwijk: een begrip onder kenners wereldwijd, een mythe voor het publiek.

3 november 2016
ekwc: een begrip onder kenners, een mythe voor publiek

Waarom De Pont zo'n goed museum is

Het gaat goed met museum De Pont. Al jaren. De waardering voor collectie en exposities is hoog, bij professionals en bezoekers, zowel nationaal als internationaal.

2 augustus 2016
Waarom De Pont zo'n goed museum is

Atelierbeheerstichtingen in Brabant

In september wordt de DMT-loods gesloopt het einde van een rauw en industrieel atelierpand in Den Bosch in beheer van ABS.

27 mei 2016
Atelierbeheerstichtingen in Brabant

Achter de schermen bij theater Artemis

Femme loopt een dag mee met Erica van de Kerkhof, werkzaam voor de afdeling educatie van theater Artemis.

15 december 2015
Achter de schermen bij theater Artemis

Biedt kennis uit het verleden garanties voor de toekomst?

Als ondernemend ontwerper neemt Naan de creatieve functies onder de loep en sprak met directeur Marianne Splint (Gemeentemuseum Helmond) en directeur Errol van de Werdt (Textielmuseum Tilburg).

18 november 2015
Biedt kennis uit het verleden garanties voor de toekomst?

Achter de schermen bij philharmonie zuidnederland

Femme loopt een dag mee met Marieke Bakker, hoofd Inspectie van philharmonie zuidnederland

13 oktober 2015
Achter de schermen bij philharmonie zuidnederland

Blog | 'Je geeft zomaar de helft van je bedrijf uit handen...'

Je geeft zomaar de helft van je bedrijf uit handen', sprak één van de twee directeuren uit, toen de ander voorstelde om een zakelijk leider aan te stellen.

11 juni 2015
Blog | 'Je geeft zomaar de helft van je bedrijf uit handen...'

Van industrieterrein naar culturele vrijplaats

Momenteel worden in Brabant verschillende (stedelijke) gebieden herontwikkeld.

10 maart 2015
Van industrieterrein naar culturele vrijplaats

Een schouderklopje en een aai over je bol

Hoe zit het met de Brabantse musea en hun afhankelijkheid van vrijwilligers?

26 februari 2015
Een schouderklopje en een aai over je bol

De Pont: meer smoel aan de straat

Museum De Pont gaat verbouwen: het museum krijgt meer smoel aan de straat, en er komt een nieuwe vleugel en een groter café.

23 oktober 2014
De Pont: meer smoel aan de straat

Haagse lessen voor Brabant

Paul Cornelissen gaat van Theater Dakota naar Cultureel Centrum Jan van Besouw in Goirle. Welke Haagse lessen gaat Cornelissen hier toepassen?

8 juli 2014
Haagse lessen voor Brabant

De Vikingen in de ballenbak

Hoe wist Eindhoven Museum een wereldspeler als IKEA te strikken voor VIKEA, een project over Scandinaviërs uit het verleden?

14 mei 2014
De Vikingen in de ballenbak