De energiecrisis raakt niet alleen particulieren hard, maar vormt ook een groot probleem voor de culturele sector. Hoe groot is de impact van de stijgende energiekosten bij Brabantse culturele instellingen, hoe proberen zij de sterk gestegen prijzen het hoofd te bieden?
Geschreven door: Andy Leenen
De cultuursector is herstellende van twee loodzware jaren die getekend werden door de coronacrisis. De culturele arbeidsmarkt is ontwricht, omdat veel zzp’ers zoals technici en productieleiders noodgedwongen moesten vertrekken uit de culturele sector. Ook het aantal bezoekers van culturele instellingen ligt nog ver onder het niveau van voor de coronacrisis. De reserves zijn op, maar inmiddels is er een nieuwe crisis die een donkere schaduw werpt over de toekomst van de cultuursector: de exorbitante stijging van de energieprijzen, waardoor diverse culturele instellingen geconfronteerd worden met een energierekening die meer dan 300% stijgt.
Duurzame doelstellingen
Met name voor musea is dit een enorm probleem, omdat hier niet zomaar de verwarming lager gezet kan worden: om de werken in de collecties in goede staat te houden, is klimaatbeheersing noodzakelijk. Hoewel er voor burgers en energie-intensieve bedrijven een regeling is om de gestegen prijzen te compenseren, ligt er voor de musea nog geen vergelijkbaar plan. Dat noopte de Museumvereniging om, namens de 470 musea in Nederland, een beroep te doen op de overheid om ook musea te compenseren voor de hoge energieprijzen.
Illustratie: Dymphie Huijssen
Verviervoudiging van de kosten
Verschillende theaters zien hun energiekosten exorbitant stijgen. Zo verwacht het Chassé Theater in Breda per 1 januari een stijging van 750.000 euro, vertelt directeur Ruud van Meijel. Dat is een verviervoudiging van de energiekosten. “We proberen dit te compenseren via een panache van maatregelen, zoals bezuinigingen en prijsverhogingen.” Als mogelijke oplossingen voor dit probleem noemt hij verdere verduurzaming en regulering van de energiemarkt door de overheid. “Wij blijven vol vertrouwen en hopen dat deze problemen tijdelijk zijn. Als dit een structureel probleem blijkt, moeten wij onze activiteiten gaan beperken.”
Ook het Muziekgebouw in Eindhoven verwacht dat de energiekosten verviervoudigen. Dat is wrang: de instelling trekt recordaantallen bezoekers, maar die extra opbrengsten vloeien naar het energiebedrijf. Het contract van het Muziekgebouw liep al begin juli af, waardoor ze sinds het begin van het seizoen last hebben van de hoge energieprijzen. Om de kosten onder controle te krijgen richt de instelling zich onder meer op energieslurpers, en pakt het personeel de trap in plaats van de lift.
Theater de Schalm in Veldhoven lijkt vooralsnog te ontsnappen aan de gevolgen van de energiecrisis, verklaart directeur Sjoert Bossers: “We hebben een langlopende energieovereenkomst met vastgestelde maandbedragen. Wel voeren we al langer een beleid met ambitieuze doelstellingen op het gebied van duurzaamheid en CO2-reductie, waarmee we bewust proberen te besparen op energiekosten.”
Dat betekent niet dat het momenteel geen moeilijke periode is voor Theater de Schalm, want er zijn naast de energiecrisis vele andere uitdagingen voor de instelling. “Dan denk ik aan de nasleep van corona, de krapte op de arbeidsmarkt, het wispelturig overheidsbeleid op cultuur en de sterk afnemende bestedingsruimte. Het stapeleffect van deze factoren brengt de continuïteit van de sector en de individuele instellingen serieus in gevaar. Als het tij niet keert, zal Theater de Schalm daar op lange termijn ook niet aan ontkomen.”
Grillige markt
Naast de plekken waar cultuur te beleven is voor bezoekers, zoals musea en podia, bestaat de culturele sector ook voor een groot deel uit plekken waar cultuur en kunst gemaakt worden. Denk bijvoorbeeld aan repetitielokalen voor muziekverenigingen of ateliers voor kunstenaars, die ook verwarmd moeten worden in de winter. Bij de Brabantse Bond van Muziekverenigingen zijn vooralsnog geen alarmerende berichten binnengekomen met betrekking tot de huidige energiecrisis, vertelt directeur Martijne van Dijk. “Als koepel van 385 muziekverenigingen hebben we nog geen signalen gekregen van verenigingen die in de knel komen door de stijgende energiekosten.”
Voor ateliers ligt dat anders: hier worden op korte termijn problemen voorzien. De atelierstichting CLIB verhuurt 180 ateliers in 13 panden in Breda. Directeur Ageeth Boermans vertelt dat de stichting via een collectieve aanbieder gas en stroom inkoopt. “De afgelopen jaren hadden we een goedkoop vast contract. Vanwege de grilligheid van de markt was het lastig om een nieuw vast contract af te sluiten, maar dat is gelukt. Per 1 januari 2023 stijgen de prijzen en we verwachten dat de meeste huurders een verdubbeling van hun energiekosten zullen zien - maar binnen de geldende normen zitten we nog steeds redelijk goedkoop.” De stichting is in gesprek met de Gemeente Breda over een eventuele compensatie. “Als stichting hebben we helaas geen middelen om onze huurders tegemoet te komen. We kunnen voorlopig niet meer doen dan ze waarschuwen en aanraden om zuinig te zijn met hun energieverbruik: zo hebben we gratis radiatorfolie verstrekt aan huurders.” Op de lange termijn gaat de stichting nog beter kijken naar de staat van de panden die ze huren, met het oog op de energievoorzieningen. “Een aantal van onze panden wordt al verduurzaamd en we kijken naar de mogelijkheden om grote industriële ketels te vervangen door energiezuinige hoogrendement-ketels. Mogelijk gaan we op termijn minder tijdelijke sloopppanden huren, omdat deze niet meer rendabel zijn vanwege de hoge energiekosten.”
Warme sokken
Ook de Stichting Ateliers Tilburg, die tien panden verspreid door Tilburg beheert, ondervond moeilijkheden bij het afsluiten van een nieuw contract vanwege de onzekere markt. Het vaste contract voor de tijdelijke panden loopt eind dit jaar af en de stichting is momenteel druk bezig met het aanvragen van nieuwe offertes. “We zitten midden in dit proces, dus het is lastig om te voorspellen wat het effect gaat zijn van de gestegen energieprijzen” vertelt directeur Floor Westerburgen. Op de korte termijn ligt de focus op besparing, bijvoorbeeld door het plaatsen van tochtstrippen en radiatorfolie, het isoleren van CV-leidingen en het lager instellen van de aanvoertemperatuur van CV-ketels om zo te besparen op gasverbruik. Ook worden de huurders opgeroepen om spaarzaam te zijn, door bijvoorbeeld deuren en tussendeuren dicht te houden, sluipverbruik van elektronische apparaten te vermijden, en warme sokken en een dikke trui aan te doen zodat de verwarming lager kan. Daarnaast is Stichting Ateliers Tilburg druk in overleg met andere atelierorganisaties om zo profijt te hebben van de gedeelde kennis en ideeën. Ook is er een brandbrief aan het kabinet in voorbereiding, om de politiek ervan te doordringen dat er hulp nodig is in deze crisis.
Illustratie: Dymphie Huijssen
Tip vanuit het LKCA
“Goed dat er via overheden middelen beschikbaar worden gesteld om tegemoet te komen aan hoge energielasten. Ik adviseer cultuurinstellingen op tijd in kaart te brengen wat je energielasten voor 2023 betekenen voor je begroting en klop dan op tijd aan bij de gemeente.”
Fayyad Jahangier - LKCA
Energiecrisis
Voor meer berichten over de energiecrisis, verwijzen we graag naar deze zoekopdracht op de Trends en Ontwikkelingen pagina van Kunstloc Brabant.
Andy Leenen
tekstschrijver
