Zoek bijvoorbeeld naar een activiteit of pagina

Sinds het einde van de jaren ’90 kennen we in Europa het fenomeen lichtfestivals. De eerste die ontstonden en internationaal naam en faam maakten, waren Lux in Helsinki, Fête de Lumières in Lyon en Lichtrouten in Lüdenscheid. Later volgden GLOW in Eindhoven (2006), Lichtfestival in Gent (2011) en Amsterdam Light Festival (2012). Tegenwoordig kent Europa tientallen steden met een lichtfestival. In dit artikel wordt kort inzicht gegeven in de twee bekendste Nederlandse lichtfestivals, die ook internationaal hoge ogen gooien. Wat kenmerkt ze en hoe verschillen ze van elkaar? Daarnaast wordt inzicht gegeven in het nut en de noodzaak van netwerkvorming die plaatsvindt tussen lichtfestivals wereldwijd. Ten slotte bekijken we enkele uitdagingen voor de toekomst.

- Geschreven door Martijn Smeenge en Simon de Wijs

In eerste instantie waren lichtfestivals bedoeld om gebouwen, pleinen, parken en bruggen in ander perspectief te zetten. Daarnaast stond het creëren van iets extra’s, dat er normaliter niet is, centraal. Tegenwoordig dienen ze echter veel meer doelen, hetgeen direct de groei en populariteit verklaart. Lichtfestivals sluiten perfect aan bij veel hedendaagse trends. Door de unieke combinatie van kunst, entertainment, technologie en publieke ruimte gaan ze over standaardgrenzen heen. Lichtfestivals dragen bij aan het belang van stedelijke ontwikkeling en stedelijke concurrentie. Ze geven mede invulling aan (de discussie rondom) de publieke ruimte en aan publiek vermaak. Technologisering en de drang tot experiment, innovatie en vooruitgang zijn ook belangrijk als onderlegger voor de meeste festivals. Licht is aansprekend en tot de verbeelding sprekend, zeker ook als kunstvorm, of het nu kunst als doel of kunst als middel (bijvoorbeeld zorg en veiligheid) betreft.

GLOW Eindhoven

Als er in één stad in Nederland een lichtkunstfestival meer dan op zijn plaats is, dan geldt dat toch wel voor GLOW in Eindhoven. De eerste editie in 2006 trok ongeveer 45.000 bezoekers en inmiddels is het festival uitgegroeid tot zo’n 740.000 bezoekers in 2017. GLOW vindt plaats in november en duurt acht dagen. Dit brede, vrijwel geheel gratis toegankelijke, festival met ongeveer veertig kunstwerken kan als een regelrecht succesverhaal worden bestempeld. Net als in Amsterdam tonen grote internationale lichtkunstenaars hier hun creaties, maar het aandeel in het geheel is slechts beperkt. “Een groot deel van de kunstwerken betreft innovatieve, experimentele werken van lokale lichtkunstenaars”, aldus Ronald Ramakers, directeur van GLOW. Zo wordt onder meer met videomapping gewerkt en zijn er installaties waar kunst en licht interacteren. De stad waar Philips zijn roots heeft en TDK (Technologie, Design en Kennis) de merkpijlers van het citymarketingbeleid zijn, biedt een prachtige voedingsbodem voor een lichtfestival. GLOW heeft derhalve een ‘fit’ met het DNA van Eindhoven en is een echt ‘on brand’ evenement. Het mission statement van GLOW is ‘Eindhoven maakt het verschil in lichtkunst.’ Dit probeert GLOW kracht bij te zetten door telkens te focussen op het experimentele en technologie. “Net zoals muziek mensen raakt willen wij met lichtkunst mensen raken”, aldus Ramakers die bovendien het belang van samenwerking aangeeft. GLOW gaat vanaf 2018 structureel samenwerken met Chinese partnerstad Nanjing, waar ook een groot traditioneel lichtfestival plaatsvindt dat meer is gebaseerd op verhaalcultuur dan kunstzinnige concepten. Door deze samenwerking moeten de paden van techniek en traditie gaan kruisen, hetgeen meerwaarde en weer nieuwe innovatie moet opleveren.

Amsterdam Light Festival

Het grootste lichtkunstfestival van Nederland vindt plaats in Amsterdam. Sinds 2012 is het Amsterdam Light Festival een jaarlijks terugkerend lichtfestival waar grote internationale lichtkunstenaars in de maanden december en januari gedurende 50 dagen hun werk tonen in de binnenstad. Tijdens de eerste editie trok het festival een kleine 400.000 bezoekers, de vijfde editie in 2016-2017 werden al zo’n 900.000 nationale en internationale bezoekers verwelkomd. Inmiddels heeft het festival ook al een plaats verworven in de top tien van beste lichtfestivals ter wereld, opgesteld door Jetset Times. Het Amsterdam Light Festival bestaat uit een looproute (Illuminade) en een vaarroute (Water Colors), die jaarlijks beide ongeveer twintig kunstwerken omvatten. Juist die vaarroute maakt het bijzonder; want wat past er nou beter bij Amsterdam dan vanuit een boot door de grachten lichtcreaties aanschouwen? Je betaalt voor de route Water Colors per boot wel rond de twintig euro maar dan beleef je de ultieme experience op typisch Amsterdamse wijze vanaf het water.Voor een stad als Amsterdam is het relatief makkelijk om een dergelijk evenement succesvol te laten zijn. Immers, de (inter)nationale bezoeker weet de stad toch wel te vinden. Amsterdam heeft nu eenmaal aanzienlijk meer aantrekkingskracht dan elke andere (provincie)stad in Nederland. Je kan je dan afvragen hoeveel van al die bezoekers sec voor het Amsterdam Light Festival komen. Bovendien lijkt een historische verankering van de stad met het thema licht niet noodzakelijk. Wel draagt het bij aan Amsterdam 365 dagen rond ‘eventful’ te maken en bezoekers door de stad te spreiden.

Internationale Netwerkvorming

Interessant is het om te zien dat tussen de lichtfestivals ook op grote schaal netwerkvorming plaatsvindt. De meeste festivals concurreren feitelijk beperkt met elkaar en hebben een eigen focus (geografisch, doelgroep, periode in het jaar). Zowel Eindhoven als stad en GLOW als festival hebben het voortouw genomen om grootschaliger en internationalere netwerken aan te jagen. Zo is GLOW Eindhoven actief initiator geweest van International Light Festival Organisation (ILO). Deze internationale belangenorganisatie voor organisatoren van lichtfestivals organiseert bijeenkomsten voor de uitwisseling van inspiratie, netwerkvorming en samenwerking, informatie en communicatie, kennis, producties en beleidsontwikkeling. Het doel is enerzijds het bewaken van de kwaliteit van de organisatie en van de artistieke inhoud en anderzijds vestigen van internationale aandacht op lichtfestivals en lichtkunst. In 2017 kwamen tijdens GLOW bij een rondetafeldiscussie tientallen organisaties (waaronder veel ILO leden) samen om specifiek naar de toekomst van licht(festivals) te kijken. Hoe om te gaan met de dynamiek en de tijdelijkheid van lichtfestivals: bijvoorbeeld in tijdelijke samenwerkingen, wisselende financiering, beperkt aantal dagen in het jaar. Ook werd bij de rondetafeldiscussie van gedachten gewisseld over de publieke waarde van lichtfestivals en over licht als kunstobject. In 2018 kwam het ILO netwerk samen tijdens Lichtfestival Gent waarbij het aantal deelnemende festivals en experts flink gegroeid was. Het Lighting Urban Community International netwerk (LUCI) gaat een stuk breder dan lichtfestivals alleen. LUCI, waar Eindhoven op dit moment de voorzittershamer mag hanteren, is een mondiaal netwerk van steden die lichtinnovatie inzetten als middel om de kwaliteit van leven in steden te verbeteren. Naast lichtfestivals gaat het dan bijvoorbeeld ook over straatverlichting, lichtvervuiling en energiebesparing in gebouwen.

Enkele uitdagingen

Lichtfestivals hebben de kwaliteit een groot en divers publiek op de been te brengen, dat nog altijd in omvang groeit. Hoe controleer en spreid je de ‘massa’ zodat een optimale individuele en collectieve ervaring (nog) mogelijk is? In Amsterdam zal het aantal bezoekers nog wel kunnen groeien gezien de langere duur van het evenement, al wil je ook daar geen polonaise lopen of varen. De uitdaging bij GLOW, waar het maximum op ongeveer 850.000 bezoekers voor 8 dagen ligt, is groter. Ramakers geeft aan dat GLOW probeert een balans te vinden tussen de beleving en dat de route allesbepalend wordt. Uit publieksonderzoek blijkt namelijk dat de beleving lager wordt bij een langere route. In 2018 zal de route korter worden, maar dat geeft mogelijk een extra uitdaging rondom spreiding en doorloop. Lichtfestivals bieden ook uitstekende kansen om als extra of nieuw eigentijds event te zorgen voor spreiding van toerisme of verlenging van het seizoen. Maar hier ligt ook het risico zomaar weer een extra event op de evenementenkalender van een stad te zijn. Is je lichtfestival onderscheidend en bijzonder of is het volledig kopieerbaar naar andere steden? Eindhoven hoeft zich over de uniciteit met GLOW niet druk te maken. Daar zit licht in het DNA van de stad en vormt GLOW een verlengstuk van het verhaal van de stad. GLOW wil het verschil maken en ook in het landschap van lichtfestivals een unieke onderscheidende positie creëren door bijvoorbeeld nog meer aandacht te besteden aan het feit dat het merendeel van de getoonde werken in Eindhoven gemaakt zijn. Die kunnen dan na GLOW internationaal langs andere lichtfestivals rondreizen met de handtekening ‘Made in Eindhoven’, waar ook een mooi businessmodel in schuilt.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk in Uncover, een magazine van de Academy of Leisure dat zich richt op de waarde van vrijetijd. Bezoek de website voor meer informatie.

internationalisering

Brabantse designers op de Milan Design Week

Vier Brabantse ontwerpers aan het woord over hun nieuwe werk, Milaan en internationalisering.

16 juni 2022
Brabantse designers op de Milan Design Week

Advies Ambitie Creatieve Topregio

Wat zijn mogelijke provinciale beleidskeuzes om Brabant door te ontwikkelen als creatieve topregio?

10 juni 2022
Advies Ambitie Creatieve Topregio

Regioprofiel | Internationalisering

Door samen te werken in BrabantStad bevordern we internationale uitwisseling en duurzame internationale samenwerking. Zo dragen we bij aan een sterke cultuursector.

4 november 2021
Regioprofiel | Internationalisering

Dutch Invertuals lanceert langgekoesterde online Academy

In het online Academy-programma van Dutch Invertuals wil het Eindhovense designplatform haar netwerk en kennis over grenzen heen tillen.

9 maart 2021
Dutch Invertuals lanceert langgekoesterde online Academy

DutchCulture brengt internationale ambities Brabantse makers verder

Er is een rijk initiatief in Brabant op het gebied van internationalisering. Voor veel makers en instellingen is het integraal onderdeel van hun praktijk en de potentie is groot.

18 september 2020
DutchCulture brengt internationale ambities Brabantse makers verder

Brabantse marketeers verleggen hun grenzen

Een stevigere internationale positie op het gebied van kunst en cultuur in Brabant. Hoe pak je dat aan?

14 juli 2020
Brabantse marketeers verleggen hun grenzen

Geslaagde marketeers geven boost aan ambitie internationalisering

Vijftien marketeers van culturele instellingen in Brabant zijn gisteren geslaagd voor de nieuwe Online Marketing Opleiding, ontwikkeld in het kader van Regioprofiel Cultuur BrabantStad.

23 juni 2020
Geslaagde marketeers geven boost aan ambitie internationalisering

Proeftuin Internationalisering in beeld

Vanuit de 112 initiatieven in de proeftuin zijn er samenwerkingsverbanden met 43 verschillende landen, op alle continenten.

28 mei 2020
Proeftuin Internationalisering in beeld

Tweede ronde Proeftuin Internationalisering goed benut

Voor 27 mooie en uiteenlopende plannen uit Breda, ’s‑Hertogenbosch, Helmond en andere gemeenten buiten de B5, is een totaalbedrag van €107.226 toegezegd.

19 maart 2020
Tweede ronde Proeftuin Internationalisering goed benut

Resultaten eerste ronde Proeftuin Internationalisering

Voor 63 grensoverschrijdende projecten uit de B5 en de rest van Brabant, en 15 opleidingsplekken online marketing, is een totaalbedrag van €418.729,50 toegezegd.

20 december 2019
Resultaten eerste ronde Proeftuin Internationalisering

Spreekuren proeftuin internationalisering

De sector blijkt blij met de mogelijkheden die de proeftuin biedt. Er zijn veel internationale plannen en deze kunnen vaak niet gerealiseerd worden.

15 november 2019
Spreekuren proeftuin internationalisering

CWF19: The future is now, kom uit die luie stoel

Meer dan 100 sprekers kwamen bijeen op Creativity World Forum. Robin Berkelmans kwam tot één conclusie: het is tijd om uit je luie stoel te komen.

5 november 2019
CWF19: The future is now, kom uit die luie stoel

BrabantDC

BrabantDC verbindt creatief en innovatief Brabant aan elkaar en aan de wereld.

10 oktober 2019
BrabantDC

Tweede Kenniscafé Internationalisering: Residenties

In Regioprofiel Cultuur BrabantStad worden residenties nadrukkelijk genoemd in relatie tot het bouwen aan stevigere internationale uitwisseling. AIR platform Brabant staat open voor aansluiting van nieuwe residenties.

8 oktober 2019
Tweede Kenniscafé Internationalisering: Residenties

Proeftuin Internationalisering: de stand van zaken

Nadenken over plannen voor gezamenlijk beleid met als doel de regio nog zelfbewuster, aantrekkelijker en internationaler te maken.

9 september 2019
Proeftuin Internationalisering: de stand van zaken

Terugblik Kenniscafé Internationalisering

Wat voor soort plannen wil BrabantStad onderzoeken als het gaat om samenwerken op het gebied van internationaal cultuurbeleid?

28 juni 2019
Terugblik Kenniscafé Internationalisering

OCW steunt internationalisering BrabantStad

BrabantStad ontvangt €400.000 van het ministerie van OCW voor de proeftuin Internationalisering. Dit voorstel is onderdeel van het regioprofiel Brabant Maakt Het!

17 mei 2019
OCW steunt internationalisering BrabantStad

OCW ondersteunt culturele vernieuwing in regio’s

BrabantStad start een proeftuin Internationalisering.

26 april 2019
OCW ondersteunt culturele vernieuwing in regio’s

Glow: Made in Eindhoven

Tegenwoordig kent Europa tientallen steden met een lichtfestival. In dit artikel wordt kort inzicht gegeven in de twee bekendste Nederlandse lichtfestivals, die ook internationaal hoge ogen gooien.

30 oktober 2018
Glow: Made in Eindhoven

Amateurkunstclubs de grens over

Je hoeft geen professionele organisatie te zijn om internationale projecten op te zetten. Ook amateurkunstclubs gaan geregeld de grens over.

29 augustus 2017
Amateurkunstclubs de grens over

Ambities over de grens? Lees eerst deze vijf succesverhalen

Nieuwe doelgroepen, andere inspiratie, meer kansen op financiering of gewoon als manier om je horizon te verbreden. Wellicht heb je ambities over de grens. Goed nieuws: Iris verzamelde ter inspiratie vijf Brabantse succesverhalen voor je.

22 augustus 2017
Ambities over de grens? Lees eerst deze vijf succesverhalen

Aan de slag met een Europese projectaanvraag, wat te verwachten?

Arne van Vliet, managing director van Europees adviesbureau voor cultuur BECCA Europe, vertelt over zijn ervaringen met het Europees cultuurbeleid en over Europese financiering voor culturele projecten.

12 april 2016
Aan de slag met een Europese projectaanvraag, wat te verwachten?

De bomen en het bos: Europese financiering voor culturele projecten

Arne van Vliet, managing director van Europees adviesbureau voor cultuur BECCA Europe, vertelt over zijn ervaringen met het Europees cultuurbeleid en over Europese financiering voor culturele projecten.

4 april 2016
De bomen en het bos: Europese financiering voor culturele projecten

De ruimte voor cultuur in het beleid van de Europese Unie

Arne van Vliet vertelt over zijn ervaringen met het Europees cultuurbeleid en over Europese financiering voor culturele projecten. Deze week: het waarom en hoe van Europees cultuurbeleid.

31 maart 2016
De ruimte voor cultuur in het beleid van de Europese Unie

Een onderzoek naar Brabant DC en de creatieve industrie

Brabant mag zich sinds enkele jaren lid noemen van het netwerk Districts of Creativity. Een goede aansluiting tussen de DC regio's en de creatieve industrie is logisch, zou je denken.

25 februari 2016
Een onderzoek naar Brabant DC en de creatieve industrie

De Internationale kracht van Brabant

Claire gaat op zoek naar wat het fonkelnieuwe Districts of Creativity Network beoogt met de stap op internationale gronden.

28 oktober 2014
De Internationale kracht van Brabant

Het is al snel goed

Veel makers en instellingen werken samen met andere makers en instellingen buiten Nederland. Wij waren nieuwsgierig naar de beweegredenen voor zo'n samenwerking.

21 augustus 2014
Het is al snel goed