Kun je werk vrijmaken van auteursrechten?

Als maker heb je een auteursrechtelijk beschermd werk gecreëerd, simpelweg ‘werk’ genoemd in de Auteurswet, als het een ‘eigen oorspronkelijk karakter en het persoonlijk stempel’ van de maker heeft. Dit geeft de maker het alleenrecht zijn werk openbaar te maken en te verveelvoudigen. Kun je werk ook vrijmaken van auteursrechten.

Waarom?

Waarom zou je een werk willen vrijmaken van auteursrechten? Er zijn makers die er geen probleem mee hebben dat hun werk zo veel mogelijk verspreid wordt en dat ze er niets mee verdienen. Bijvoorbeeld vanuit idealisme, maar er kan ook een marketingstrategie achter zitten. Als ik een aantal afbeeldingen van mijn werk of filmpjes van mijn zangkunsten zoveel mogelijk kan verspreiden, doe ik dat wellicht omdat dit tot meer bekendheid en tot potentiële kopers van mijn overige werk kan leiden. Echt helemaal afstand van je rechten doen is bijna onmogelijk voor de wet. Ik heb het dan met name over de persoonlijkheidsrechten, waar we in de volgende alinea bij stilstaan. Toch zijn er middelen om auteursrecht zoveel mogelijk vrij te geven.

Licentie en overdracht

Het is mogelijk om aan derden gebruiksrechten te geven of het auteursrecht over te dragen aan derden. Dit kan:

• Via licentiëring. Je staat een ander dan toe om geheel of gedeeltelijk, onder voorwaarden, jouw werk te gebruiken. De meest ‘extreme’ vorm van licentiëring is de exclusieve licentie, waarbij een derde het alleenrecht krijgt om jouw werk te gebruiken

• Via overdracht. Bij overdracht sta je jouw auteursrecht af aan een derde. Kanttekening hierbij is wel dat de ander dan nog steeds rekening moet houden met jouw persoonlijkheidsrechten, ook wel morele rechten genoemd. De ander kan dus alleen datgene doen met het werk dat jou in je waarde als persoon/maker niet aantast. De persoonlijkheidsrechten zijn niet over te dragen. Van de persoonlijkheidsrechten kan je wel afstand doen, met uitzondering van het recht je te verzetten tegen ‘verminking’ van je werk

Beide mogelijkheden komen geregeld voor, maar er rust dan nog steeds auteursrecht op het werk: bij de maker (licentie) of bij de verkrijger (overdracht).

Creative Commons

Creative Commons is een bijzondere combinatie van mogelijkheden van licentiëring én van vrijgeven van een werk. Het systeem is ideaal voor de generatie die is opgegroeid met internet. Er is kritiek op auteursrecht in een tijd waarin alles eindeloos gedeeld kan worden. Ook is er veel kritiek op de onduidelijkheid hierin: veel mensen maken inbreuk zonder dat ze het doorhebben. Met Creative Commons geef je duidelijk aan wat iemand wel en niet met jouw werk mag doen. Je kunt een werk onder een Creative Commons code zelfs helemaal vrijgeven door middel van CC0. Het werk komt dan in het ‘publieke domein’. Iedereen mag het werk dan naar hartenlust gebruiken en aanpassen en de naam van de maker hoeft er niet bij vermeld te worden. Je hebt dan in essentie je auteursrecht op zo’n werk vrijgegeven, hoewel men ook hier weer rekening zal moeten houden met de persoonlijkheidsrechten. Van die persoonlijkheidsrechten doe je met CC0 afstand ‘voor zover dat wettelijk mogelijk is’. Er kunnen dus nog wat persoonlijkheidsrechten overeind blijven.

Delen? Graag!

Valt er ook iets te zeggen voor het gegeven dat als iemand maar lang genoeg met z’n werk laat sollen, dat deze op den duur afstand doet van zijn auteursrecht en iedereen er mee kan doen wat hij of zij wil? Uit eerdere rechterlijke uitspraken blijkt dit weleens het geval te zijn. Als de maker vervolgens wel opeens optreedt tegen iemand die zijn werk gebruikt, dan kan zijn inconsequente gedrag ervoor zorgen dat de rechter constateert dat de maker afstand van het auteursrecht heeft gedaan. En de maker dus kan fluiten naar de vordering. Vind je het prima dat anderen je werk gebruiken en wil je dit zelfs aanmoedigen, dan is de manier waarop je dat kan doen simpel: geef je werk expliciet vrij door een opmerking als ‘Ik geef mijn auteursrechten op dit werk vrij’ of ‘Ik plaats dit werk in het publieke domein’. Anderen zullen zich dan zeker geroepen voelen om je werk te gebruiken en te delen.