Kunst en creativiteit kunnen ervoor zorgen dat ouderen zich minder alleen voelen. Dat blijkt wel uit de projecten van Vitamines voor de Geest, Ik Vergeet Je Niet en Radio Kras. De projecten ontstonden voor ouderen tijdens de eerste lockdown, maar zijn nu nog steeds een groot succes.
Geschreven door: Marel van Andel
Creatieve opdrachten
“In maart 2020 waren de zorginstellingen dicht, konden de mensen geen bezoek meer ontvangen en gingen hun activiteiten ook niet meer door. We wilden graag iets voor die ouderen doen, en Maaike Mul en ik kwamen zo met het idee van Vitamines voor de Geest”, vertelt mede-oprichter Noortje Kessels. “Voor dit project maakten we boekjes met creatieve opdrachten erin, die we bezorgden bij de ouderen van Vitalis WoonZorg Groep. Wij werken vanuit het idee dat kunst en cultuur zowel inspiratie, als zingeving en herkenning kan bieden, iets wat de ouderen goed kunnen gebruiken.”
In het eerste boekje stonden bijvoorbeeld opdrachten om bloemen te knippen, geïnspireerd op het werk van Henri Matisse, en om stiftgedicht te maken. Het boekje werd ontwikkeld voor de ouderen van Vitalis in Eindhoven, maar we kregen aanvragen uit het hele land. Uiteindelijk werden er 3500 bezorgd.
Herinneringen
“We hebben te horen gekregen dat onze boekjes echt geholpen hebben, omdat het je gedachten verzet en het je een dagbesteding geeft", zegt Noortje. "Sommige ouderen zeiden ook dat ze helemaal niks met de opdrachten deden, maar dat ze het wel leuk vonden om weer een keer iets te ontvangen met de post.” Het doorbladeren riep herinneringen op. “Bijvoorbeeld aan de eerste keer dat iemand als kind een museum bezocht. ”
Samenwerken met musea
Na het succes van het eerste boekje, kwamen er nog meer. Nu is Vitamines voor de Geest niet meer alleen in Brabant te vinden, maar wordt het project grootser aangepakt. “We maken nu een boekje per kwartaal, waarbij we voor de opdrachten samenwerken met kunstenaars en musea, zoals het Van Goghmuseum en het Groningermuseum. Deze winter komt het tiende boekje uit en die is door het hele land te bestellen. ” Zo kunnen ouderen uit heel het land aan de slag.
Een deelnemer van Ik vergeet je niet laat haar kunstwerk zien | Door: CultuurCompaan
Eenzaamheid tegengaan
In Roosendaal konden ouderen al tijdens de eerste lockdown ook aan de slag, dankzij het initiatief Ik vergeet je niet, van CultuurCompaan. Hierbij krijgen deelnemers, voornamelijk ouderen, in de gemeente een tas met creatieve opdrachten, en sinds kort de materialen die ze daarvoor nodig hebben. “We willen graag de eenzaamheid onder ouderen bestrijden, maar door corona werd het lastig om bij ze langs te gaan”, zegt Pauline Uijtdehaag van CultuurCompaan. “Daardoor kwamen we op het idee om tassen met creatieve opdrachten te maken voor de ouderen.”
Grote installaties
De opdrachten in de tas worden bedacht door lokale kunstenaars. De werken die hieruit voortkomen worden door de kunstenaars weer verwerkt in grote installaties. “We gaven bijvoorbeeld de opdracht om een bloem te breien, de kunstenaar van die opdracht breit dan alle bloemen aan elkaar tot een grote deken. Elke editie zorgen we dat er andere technieken voorbij komen", vertelt Pauline. "Er zijn bijvoorbeeld projecten geweest met breien, maar ook met klei. Zo zijn er wel 2000 kunstwerken uit gekomen.”
De deken van gehaakte bloemen | Door: CultuurCompaan
Sociaal contact met kunstenaars
Naast creativiteit is ook sociaal contact een belangrijk deel van het initiatief. “De ouderen hebben contact met de makers. Elke kunstenaar had een wijk onder zich, waar die dan even een belrondje deed om bij te praten. Als het weer wat meer kan met corona, zitten de kunstenaars ook te werken in de kerk. Daar kunnen ouderen dan langs komen om de nieuwe opdracht op te halen, maar ook om een praatje te maken. De reacties zijn heel positief. We horen bijvoorbeeld dat mensen zeggen dat dit project hun door de coronatijd geholpen heeft, dat is toch wel heel bijzonder. We willen dit dan ook blijven doen volgend jaar.”
Verhaal kunnen vertellen
Ook Radio Kras zag tijdens de coronacrisis dat het nodig was om iets te doen voor ouderen. “We zagen al de eenzaamheid bij ouderen, en die werd door de coronacrisis nog eens verergerd. We zagen dat de wereld veel kleiner werd voor de ouderen, en vonden dat we daar iets mee moesten”, vertelt mede-initiatiefnemer van Radio Kras Stan van Herpen. “Toen dachten we: waar zijn wij nou goed in? Dat is radio, dus laten we daar iets mee doen. We gingen daarom aan de slag met een radio-uitzending door en voor ouderen. Dat bleek een gouden vondst. Ouderen hebben niet altijd de mogelijkheid om hun verhaal te vertellen, nu hebben ze dat wel.”
Een oudere tijdens podcast-workshop van Radio Kras | Door: Radio Kras
Hippies
De radiomakers gingen naar zorginstelling Vitalis in Eindhoven, en konden zo de ouderen mee laten werken bij de redactie en de interviews. “Doordat we ze betrekken bij het maken van de uitzending hoor je meteen hoe het met ouderen gaat en hoe zij dingen beleven. Door hun levenservaring hebben ze ook altijd iets te vertellen. Het is daarbij heel belangrijk dat het niet tuttig is, de ouderen van nu waren hippies in de jaren ’60 en ‘70, dat moet je ook terug horen”, zegt Stan. Radio Kras weet elke uitzending duizenden mensen te bereiken, zowel online als via lokale radiozenders. Door het succes in 2020 is het radioprogramma onlangs met een nieuw seizoen van 20 uitzendingen gestart. De radiomakers gaan dus net als Vitamines voor de geest en Ik vergeet je niet, gewoon door in de toekomst.
Meedoen en luisteren
Meer weten over Vitamines voor de Geest, of een boekje bestellen? Meer informatie is hier te vinden.
Voor meer informatie over Ik Vergeet je niet en aanmelden kun je terecht op de website van CultuurCompaan.
Luisteren naar Radio Kras? Bekijk hier de mogelijkheden.
Cultuur en eenzaamheid
Wil je meer lezen over hoe cultuur ingezet kan worden als middel tegen eenzaamheid? Lees dan ook dit artikel van Kunstloc Brabant.
Marel van Andel
Freelance redacteur
