Werk in opdracht & auteursrecht

Moet auteursrecht ergens worden vastgelegd?

Het goede nieuws meteen eerst: nee, dat hoeft niet. Als je een origineel werk maakt dan zit daar meteen auteursrecht op. Let op, het gaat hier om waarneembare werken. Op alleen een idee kan geen auteursrecht rusten. Maar stel dat je ergens in je atelier een schilderij, dus een tastbaar werk, in een kast hebt liggen dat nog niemand heeft gezien. Binnenkort wordt het tentoon gesteld. Vervolgens zie je online een werk dat wel heel veel op dat van jou lijkt É auteursrechtinbreuk! Toch? Zo werkt het niet, want de ander kan onmogelijk jouw werk hebben nagemaakt, aangezien je het nog nooit naar buiten hebt gebracht. WŽl is het zo dat die ander moet bewijzen dat hij niet heeft nagemaakt; dat is meestal vrijwel onmogelijk. Dus, ook al heb je automatisch auteursrecht, het is toch verstandig om te zorgen dat je kunt bewijzen wanneer je het werk gemaakt heeft en wellicht het ook dan al 'aan de buitenwereld te laten zien'.

Arbeidsovereenkomst of opdrachtovereenkomst?

Kunstenaars zijn vaak zzp'ers en freelancers en zullen daarom eerder in opdracht werken dan in loondienst. Dit heeft verschillende voordelen, ook voor het auteursrecht! In een arbeidsrelatie komt het makerschap namelijk bij de werkgever te liggen - als voorbeeld noem ik een grafisch ontwerper die in loondienst is bij een reclamebureau. Maar werk je in opdracht - dus maak je bijvoorbeeld als zelfstandig kunstenaar een schilderij voor bij iemand in huis - dan blijf je rechthebbende van de auteursrechten, tenzij anders is afgesproken. Als zelfstandige heb je dus (terecht) meer zeggenschap over je zelfgemaakte werk. Er rust alleen auteursrecht op waarneembare werken. Op enkel een idee kan geen auteursrecht rusten.

Hoe wordt het werk naar buiten gebracht?

Ik schreef al eerder over dit onderwerp, maar een korte herhaling kan geen kwaad. Er zit namelijk voor opdrachtnemers echter een addertje onder het gras in de vorm van artikel 8 van de Auteurswet. Dit artikel zegt in wat ouderwetse taal:

'Indien eene openbare instelling, eene vereeniging, stichting of vennootschap, een werk als van haar afkomstig openbaar maakt, zonder daarbij eenig natuurlijk persoon als maker er van te vermelden, wordt zij, tenzij bewezen wordt, dat de openbaarmaking onder de bedoelde omstandigheden onrechtmatig was, als de maker van dat werk aangemerkt.'

Dus: stel, je hebt enkele posters ontworpen voor een campagne van een stichting. Die stichting brengt deze posters naar buiten, maar daarop staat de naam van de stichting - nergens staat dat jij de maker bent. Tenzij je kunt bewijzen dat de openbaarmaking van de posters door de stichting onrechtmatig is, is de stichting in dit geval maker van de auteursrechten op de posters geworden.

Moraal van dit verhaal: zorg dat zwart op wit staat dat jij de maker en auteursrechthebbende van het werk bent, dan kan dit soort misverstanden niet voorkomen.